Dawno, dawno temu w odległej krainie żył sobie człowiek, który był zadowolony z siebie i swojego życia, nie chciał nic zmieniać. Większość z nas chciałaby w taki sposób opisać swoje życie, nie wszystkim niestety się to udaje. Autorzy książki „Program zmian sposobu życia” próbują odnaleźć panaceum na pułapki psychologiczne, w które niemal każdego dnia wpadamy.
 Jeffrey Young i Janek Klosko opisali najbardziej destrukcyjne schematy tzw. życiowe pułapki. Życiowe pułapki to wzorce, które kształtują się w okresie dzieciństwa w wyniku doświadczeń w relacjach z ważnymi osobami, rówieśnikami. Każdy z nas doświadczył jakiegoś nadużycia, które zdeterminowało schemat wywierający wpływ na całe nasze późniejsze życie. Nie chodzi o jednorazowe doświadczenie, a raczej pewien dominujący styl w wychowaniu. Życiowe pułapki są rodzajem filtra, który determinuje sposób, w jaki myślimy, czujemy, zachowujemy się i odnosimy do innych. Jedną z pułapek życiowych, których motywem przewodnim jest perfekcjonizm są Bezwzględne standardy osobiste, inaczej zwane schematem Nadmiernych wymagań. Jakbyśmy chcieli opisać ten schemat w 3 słowach to byłyby to: presja, perfekcjonizm, sukces. Osoby, które posiadają taki schemat czują się ciągle, jak na polu bitwy, walcząc o to, by w końcu osiągnąć coś, co da im poczucie spełnienia. Niestety, poczucie spełnienia ciągle ukrywa się za kolejnym celem realizacji. Zadania wykonujesz dokładnie, musisz „wszystko wiedzieć” na dany temat, Dla Ciebie, zapewne perfekcjonisty skoro czytasz to dalej, taki standard to Standard, a dla większości obserwatorów twoich poczynań, to opcja All inclusive, poprzeczka której nie chcą lub nie potrzebują przeskakiwać. Wierzysz, że kolejna rzecz którą zrobisz bezbłędnie, w końcu przyniesie satysfakcję. Never ending story. Nawet rzeczy, które miały być tylko hobby, stają się ciężką próbą dla twojego perfekcjonizmu. Czujesz, że nie możesz grać na pianinie „byle jak”, jesteś sfrustrowana/y  i zła/y, kiedy Ci nie wychodzi od razu idealnie. Czas Ci nie sprzyja, czujesz, że ciągle masz go za mało, zapewne nigdy nie przyszło Ci do głowy, że za dużo chcesz zrobić. Możemy wyróżnić trzy typy tego schematu, o których możesz przeczytać o tutaj: Link do Perfekcjonizm to iluzja
Źródło tego schematu bierze się z dorastania w atmosferze warunkowej miłości. Jeżeli jesteś w pułapce bezwzględnych standardów, prawdopodobnie twoi rodzice okazywali ci uwagę, ciepło i akceptację wtedy, kiedy odnosiłaś/eś sukcesy lub zrealizowałaś/eś ich wyśrubowane oczekiwania. Osiąganie standardów stało się sposobem na zdobycie miłości czy pochlebstw. Twoi rodzice dostrzegali Twoje starania i pewnie często chwalili Cię przed rodziną i znajomymi. Być może to będzie dla Ciebie spore zaskoczenie, ale chwalenie, które jest uznawane jako narzędzie do budowania tzw. pozytywnej samooceny, często sieje wielkie spustoszenie. W dużym skrócie chwalenie powoduje, że czujemy się ze sobą ok, kiedy ktoś nas chwali, ale kiedy już tego nie robi, pojawia się wielki znak zapytania, czy to znaczy, że już nie jestem ok, czy to znaczy, że źle coś robię, czy to znaczy, że już nie wyglądam ładnie? Jeśli jesteś rodzicem zachęcam Cię do zgłębienia tego tematu. Innym źródłem schematu Nadmiernych wymagań może być obserwowanie na co dzień rodziców perfekcjonistów, doświadczanie tego, jak z należytą starannością wykonują swoje obowiązki, czy odnoszą sukcesy. Bezwzględne standardy są czasem drogą wybicia się z poczucia bycia gorszym od innych. Poczucie gorszości może dotyczyć statusu społecznego czy sytuacji materialnej twojej rodziny. W takim wypadku za wszelką cenę starałaś/eś się zrekompensować sobie to poczucie i podnieść swój status za pomocą różnych działań- „wybić się”. Zanim przejdziesz do dalszej części tego tekstu, zwróć uwagę, jak się czujesz z tym co przeczytałaś/eś. Jeśli pojawiają się szczególnie silne odczucia, ważniejsze od czytania, ważne będzie zatroszczenie się o siebie poprzez zobaczenie tych emocjami i trwanie w nich choć przez chwilę, czy podzielenie się nimi z kimś bliskim. Piszę to, ponieważ wiem, jak trudno jest pozwolić emocjom zaistnieć, szczególnie, kiedy jest zadanie do wykonania, praca pt: „naprawić się z perfekcjonizmu”. Jestem przekonana, że wydostanie się z tej pułapki nie polega na odhaczaniu kolejnych ćwiczeń, choć i to się przydaje, ale przede wszystkim na dopuszczaniu do głosu emocji i potrzeb, które zostały zasypane check listami i pięknymi planerami od Pani Swojego Czasu.
Jeśli czujesz się na siłach, żeby zrobić krok dalej, to zastanów się, które z doświadczeń jest bliższe Twojemu doświadczeniu?
Świadomość jest jedyną drogą do zmiany, a Klosko i Young sądzą, że wiele można zmienić samodzielnie i wykaraskać się z pułapki bezwzględnych standardów osobistych. Jeden ze sposobów, który opisują w swojej książce to wypisanie wszystkich sfer, w których twoje standardy mogą być nadmierne. Następnie należy wypisać korzyści i straty wynikające z prób spełniania tych standardów  na co dzień. Oczywiście z perfekcjonizmem wiąże się wiele zysków- wspaniała kariera, uznanie i prestiż, czy zyski finansowe. Skoro to czytasz to pewnie dostrzegasz także drugą stronę medalu. Najczęściej obniżenie standardów o kilka procent, wykonanie zadań wystarczająco dobrze, przynosi ulgę i daje nam parę godzin na odpoczynek, dbanie o relacje, czy zorganizowanie czasu wyłącznie dla siebie. Czy to nie brzmi kusząco?? Pamiętaj, dla obserwatora Twoich poczynań, zmiana będzie prawdopodobnie niezauważalna, a dla Ciebie może być zaskakująco duża. Spróbuj to zrobić w każdej ze sfer, w której jesteś perfekcyjna/y.
 
Literatura:
Young, J.E., Klosko, J.S. (2012). Program Zmiany Sposobu Życia. Uwalnianie się z pułapek psychologicznych. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.
Burns, D.D. (2010). Radość życia, czyli jak przezwyciężyć depresję. Terapia zaburzeń nastroju. Poznań: Zysk i S-Ka Wydawnictwo
 
Wszystkie treści przedstawione na naszym blogu mają charakter psychoedukacyjny i nie mogą zastąpić porady psychologicznej/psychoterapeutycznej.